Kiedy można zainstalować licznik przedpłatowy? Prawo energetyczne.

Kiedy Prawo energetyczne pozwala na zainstalowanie przedpłatowego układu pomiarowo-rozliczeniowego?

Na wstępie warto wskazać, że zgodnie z art. 6a Prawa energetycznego, montaż przedpłatowego układu pomiarowo-rozliczeniowego przez przedsiębiorstwo dostarczające elektryczność, ciepło albo paliwo gazowe jest możliwy w trzech sytuacjach:

a). odbiorca przynajmniej dwa razy w ciągu kolejnych 12 miesięcy zwlekał z uiszczeniem należności za pobraną energię elektryczną, gaz, ciepło lub inne świadczone usługi przez przynajmniej jeden miesiąc;

b). odbiorca u którego ma być zainstalowany układ przedpłatowy nie ma tytułu prawnego do lokalu, obiektu albo nieruchomości, do których dostarczana jest energia;

c). odbiorca użytkuje nieruchomość, lokal lub obiekt w taki sposób, że w praktyce nie jest możliwe regularne odczytywanie wskazań układu pomiarowo-rozliczeniowego.

Jeżeli odbiorca nie wyraża zgody na montaż układu przedpłatowego, przedsiębiorstwo jest uprawnione do wstrzymania dostaw energii elektrycznej lub rozwiązania umowy (art. 6a ust. 3 Pr. en.). Koszty instalacji układu pomiarowo-rozliczeniowego zobowiązane jest ponieść przedsiębiorstwo energetyczne (art. 6a ust. 2 Pr.en.).

Gdy odbiorca nie płaci w terminie

Spoglądając na streszczony powyżej art. 6a Prawa energetycznego, można powiedzieć  że układ przedpłatowy zabezpiecza interes ekonomiczny dostawcy energii w sytuacji, gdy odbiorca stracił wiarygodność kredytową, ponieważ w ciągu kolejnych 12 miesięcy co najmniej dwa razy zwlekał z opłaceniem rachunków przez przynajmniej miesiąc. Można zapytać, czy uprawnienie przedsiębiorstwa aktualizuje się jeśli odbiorca zalegał tylko z częścią opłaty, zwłaszcza niewielkim jej ułamkiem? Litera prawa wskazuje, że jest do dopuszczalne, chociaż trudno nie brać pod uwagę zasad współżycia społecznego (np. zaległość to kilka złotych, a dłużnik jest w trudnej sytuacji osobistej i pomylił się przy przelewie).

Wśród specjalistów prawa energetycznego kontrowersje budzi pytanie, czy zwłoka odbiorcy obejmuje wszystkie wierzytelności dostawcy energii względem niego. Brzmienie art. 6a Pr. en.  pozwala na twierdzenie, że chodzi tylko o wierzytelności powstałe w związku ze realizowaną umową sprzedaży energii lub gazu, wynikające z taryfy. Inne wierzytelności przedsiębiorstwa energetycznego np. należności za dodatkowe usługi montażowe i elektryczne, świadczone w oparciu o odrębne umowy to osobna kategoria. Brak zapłaty za takie usługi nie uzasadnia domagania się przez przedsiębiorstwo zainstalowania układu przedpłatowego. Warto w tym miejscu dodać, że zgodnie z wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 21 stycznia 2009 r., XVII AmE 95/08, uregulowanie zadłużenia przez pomoc społeczną nie wyklucza możliwości instalacji licznika przedpłatowego jeśli spełnione są przesłanki z art. 6a Pr. en.

Brak tytułu prawnego do nieruchomości

Art. 6a Prawa energetycznego pozwala na instalację układu przedpłatowego, jeśli odbiorca nie dysponuje tytułem prawnym do lokalu, obiektu lub nieruchomości, którą zajmuje.  Tytuł prawny to prawo własności, użytkowanie wieczyste oraz ograniczone prawa rzeczowe uregulowane w księdze II Kodeksu cywilnego. Ponadto, tytuł prawny może opierać się na stosunkach prawa zobowiązań (obligacyjnych). Chodzi tu przede wszystkim o najem, leasing czy dzierżawę.  

Marzena Czarnecka i Tomasz Głódek podają, że przedsiębiorstwa energetyczne spotykają się z sytuacjami, w których odbiorca zamierzający zawrzeć umowę legitymuje się dokumentami, które jedynie uprawdopodabniają istnienie tytułu prawnego (np. opłaty podatku od nieruchomości, wypis z ewidencji gruntów). Takich dokumentów nie można uważać za tytuły prawne, jednak pozwalają one na przybliżoną ocenę stanu prawnego. Dostawca energii może zwykle poprzestać na oświadczeniu odbiorcy o posiadaniu wymaganego prawem tytułu, natomiast art. 6a ust. 1 pkt 2 Pr. en. powinien być stosowany w wyjątkowych sytuacjach, zwłaszcza jeśli jeszcze przed zawarciem umowy okazało się, że odbiorca nie ma tytułu prawnego (np. zasygnalizował to właściciel nieruchomości, sprzeciwiający się wspomnianej umowie).

Badanie tytułu prawnego odbiorcy jest prawem, lecz nie obowiązkiem przedsiębiorstwa energetycznego, dlatego jego dokonanie przed podpisaniem umowy jest fakultatywne. Po zawarciu umowy przedsiębiorstwo nie może już badać tytułu prawnego (np. weryfikować czy odbiorca jest właścicielem) ani „zastępować” sądu (np. w kwestii zasiedzenia nieruchomości).

Niemożliwość dokonania odczytu

Przedsiębiorstwo energetyczne może zainstalować układ przedpłatowy jeśli odbiorca korzysta z obiektu sporadycznie, a co za tym idzie nie jest możliwe dokonywanie odczytów zgodnie z harmonogramem (art. 6a ust. 1 pkt 3). W perspektywie prawa zobowiązań można mówić o braku współdziałania dłużnika z wierzycielem.  Remedium może okazać się podawanie przez odbiorcę wskazań urządzeń pomiarowych przez telefon, on-line lub w tradycyjnym liście.  Oprócz tego, jeszcze na etapie zawierania umowy o przyłączenie do sieci można umieścić licznik w miejscu dostępnym dla inkasenta bez potrzeby angażowania odbiorcy. Niestety taka lokalizacja rodzi  czasami trudności techniczne, a nawet naraża urządzenia na wandalizm. Lepszym rozwiązaniem wydaje się instalacja układu pre-paid. W miarę upowszechnienia nowych rozwiązań technicznych problem dostępu do wskazań urządzeń pomiarowych stanie się marginalny dzięki licznikom zdalnym, tym samym omawiana tu regulacja straci na znaczeniu.

Licznik pre-paid na życzenie odbiorcy

Na zakończenie warto dodać, że układy przedpłatowe mogą być instalowane nie tylko z inicjatywy dostawców energii i gazu. Takimi licznikami są zainteresowani np. właściciele obiektów przeznaczonych na wynajem. Pozwala im to na uniknięcie kłopotliwych rozliczeń, zwłaszcza gdy mamy do czynienia z wynajmem na krótki czas. System pre-paid jest atrakcyjny również dla właścicieli domków letniskowych i innych nieruchomości, w których nie przebywają stale. Oprócz tego, motywacją do instalacji licznika przedpłatowego bywa coraz częściej dążenie do oszczędnego gospodarowania energią.  

Trudno ograniczać swobodę instalowania takich układów, powołując się na ten czy inny przepis Prawa energetycznego. Dobrym rozwiązaniem jest tworzenie specjalnych grup taryfowych dla osób, które zdecydowały się na rozliczenia przy pomocy układu pre-paid.  W miarę rozwoju techniki, a zwłaszcza rozpowszechnienia tzw. liczników inteligentnych, to właśnie one mogą przejąć funkcje znanych dziś układów przedpłatowych. Istota działania jest w obu przypadkach taka sama.  

Na podstawie: M. Czarnecka, T. Głódek (red.), Prawo energetyczne. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2020, tezy do art. 6a.